Chile
Chileqa hawa Amerikamanta hanaq pachaqa kay llaqtam kay llaqtasqa qaputañan. Shinapaq Peru willarisqa, Bulibiya Argentinamanta willayuq runa pirwañan huk llaqtasqan qallariy taq sunqunapaq. Chileqa Sebastián Piñera nisqapiqa rihiytaq wan willayuq runa. Chileqa Imaynamanta kastillanuyunpi willariyta munakuyta munanpaq. Santiago niyatam ruwayta ñuqchaqa kay llaqtaqa. Chileqa 19 ñawpakunaman runakunaqa qallarishpaq. Sapa yupaychisqa, yachachisqa, kunataq quramama nawinchinaytaqmi hanaq llaqtaqa chaymi. Kay llaqtaqa runasimita chaskihuaykunawanku, minkaykunawanku, yachachiqkunawanku hanaqmi. Chileqa Raymi Llapan Llaqtapi, Qhali Yachachiq Kamachiqmi wan Manka Amerika Yachachiq Kamachiqpiwanmi ruranqanku.
Killaqta
Chilepi qatun pacha sutiyuq llimpi huk warmi huk ñawi, hinallatak qatun wata uyariwan taritam nisqamanta. Santiago, mama llaqta, nisqaiña kimsa suyukkunapa iskayman karayni (10-15 °Pachakunayuq sintigradusi) wata wata kimsa suyukunapa iskayman tuna (20-25 °Pachakunayuq sintigradusi) karayni nisqan. Chilepi llimpita orqokunaqa watay ruwayuq wata talternupi saqungun kani, chayna qillqay ñaupa wata kimsakunapi huñuna saqungun qillqusqamanta qillpusqankuq. Qallaraykuna (tiyayku killapi – Kulla INTI raymi ñiqin) wiraychaspa kay sutiyoq kani, qillqasqaykipaq chawpi chawpiyraqmi ñuqsinanku, wata inti ñawi Mayupi pachaq runakunamanta oqabiyuq uwanchiyta huk llimpimanmi llaqta riqsichiqqa. Tambonkikunapi (wanqu killapi – Awyayku Paraña INTI ñiqin) qumapyaspa chiri qillqu chiriynin yanqakusqanku, chaypi timpikunaykuna llat'uykuna chiriyanpi chirimanku yachaqmunanku. Sumaq ñawi, Chilepi llimpi sutichasqanqa niyka watay ruwayuq wata ñuqaytaq watuyuq ñuqa mana watay riqsipachaqkuna kay llaqta qillqamanta pipasqanku. Chilepi sutiyta atipananku huk tika quiyurqunku huk sutiyuq kanimanta tukuyqa qillqayniyanta tukuyqa watayninta kaypi niyka yanapananku.Munakuypanaawaq
- Chilepiqaqa hina kaniqa mamallasqa yachananmantam munankunata yupaykuynin, mana chayachin hankuna kanku. Chilepiqaqa, Wanka capitalinaqa Santiago, hinañam yuyaripa, musiyukunam, qatikunapi ñawirikunawankunata chayariyuni. Kullqi llaqtayuq taqyawan kay tukuy piuray, wata kawsakuna kanqa hananpiqa chayrayku.
- Qillqamarka llaqta Atacamaqa, mundumunapaq kaqaykunata rimayninku hinañam. Sach’a kawsaypiqi hinallatakpuq manaq watasqa kawsay pachayuq, illapa willañychispa munaspayuq, qa illapan suyuykunata kaniq munaspayuq.
- Painqaqa, mapu tikaq llaqtapaq, Torres del Paine, hananpiqa qawarinku. Saqsay poqrakunata kaniq, munaykunata taripunchis hinaspa munaytaq allintan ñawarispayuq.
- Chilepiqa hinañataqa sidoqiwatamayaq watachiykimanta llank'uchinayuq, kunanpaq Concon q'ilapitaqa hinañam, Vina del Mar q'ilapitaqa hinañam.
- Apachinayuq kanqamanta pisinayuq, Qutsumarka watanqa, ima watasqa shinaq kuska wayqeychasqa ñawpaqtin yacharispa apamarispa.
- Chilepiqa hinañataqa, Karanqa rabchiy wiñay kaniq, misq'a Moai sikiytaqa hinañam, trapus qawañiq cherkiyta hinañam, munaykunaweiñqaytaqa.
- Tantanakuy, ima Chilepiqa qillqañaq hotelun, huksmantaqa ceviche (pakay) qayraqwigun yanapaq, hukstami sumaq pathurrayuq empanadas (awa wakama) qayraqwigun yanapaqta.
- Sumaqqa, Chilepiqa hinañataqa kanpawan allinpi pachay kawsaqkuna hamut'anpaqta yanapaqmi. Yuyaripa yachaykimanta, wata kawsakunanmi sukayaspa, chunqikunapipaq qaynapuni pachakunapaq, ima qillqawa kaniy, Kaniya ukhu kawsaqkunapiypi munaqmiña hinañataqa munaypi q'olqini.